Bertsolaritza (VIII) 1936ko Bertsolari Txapelketa Nagusia

1936ko Bertso Gudua 1935eko abenduaren 29 eta 1936ko urtarrilaren 19 artean jokatu zen. Bertsolari Txapelketa Nagusiaren II. edizioa izan zen eta Euskaltzaleak elkarteak antolatu zuen Eusko Gaztedirekin batera. 30 bertsolarik hartu zuten parte. Finala Donostiako Victoria Eugenia Antzokian jokatu zen eta "Txirrita"k irabazi zuen. 1935eko txapelduna zen Inazio Eizmendi "Basarri" aurkezlea izan zen oraingoan.

Finalaren aurretik hiru kanporaketa egin ziren eta bertatik hamar bertsolari sailkatu ziren Donostian jokatu beharreko finalerako. Kanporaketak honako hauexek izan ziren:

- Tolosako kanporaketa, 1935eko abenduaren 29an.

- Azpeitiko kanporaketa, 1936ko urtarrilaren 1ean.

- Elizondoko kanporaketa, 1936ko urtarrilaren 12an (azken hau izan zen lehenbiziko Nafarroako Bertsolari Txapelketa).

 

Sailkapena

Postua	Bertsolaria
Txapelduna	Jose Manuel Lujanbio "Txirrita"
2	Manuel Olaizola "Uztapide"
3	Akilino Izagirre "Zepai"
4	Mixel Dargaitz
5	Juan Félix Iriarte "Berjinanto"

Parte-hartzaileak   Bertsolariak

Jose Mari Aristondo “Muñoa”	Juan Goikoetxea “Akotegi”
Jose Manuel Lujanbio “Txirrita”	Patxi Arregi “Moxo”
Mixel Dargaitz	Joanes Harriet “Premundo”
Antonio Maria Iizmendi “Loidisaletxe”	Juan Jose Lujanbio “Saiburu”
Joanes Ibarra	Jose Maria Mutuberria
Eusebio Eizmendi “Txapel”	Pedro Ibarra
Ignacio Narbarte “Pantxo Zarra”	Patxi Elorza “Elorga”
Ximon Ibarra “Zubikoa”	Manuel Olaizola “Uztapide”
Txato Etxaniz	Martzel Larrosa
Jose Ignacio Etxeberra “Merdillegi”	Juan Felix Iriarte “Berjinanto”
Beltran Sahargun	Akilino Izagirre “Zepai”
Juan mari Salegi “Kortatxo”	Eusebio Ezeiza
Jose Garate “Bentatxuri”	Juan Bautista Kortajarena “Ondartza”
Jose Maria Txapartegi	Juan Jose Ugartemendia “Sorondo”
Joxe Kruz Larrañaga “Nekezabal”	Manuel Uranga “Azkonar”

 

Epaileak
·        Ixaka Lopez mendizabal
·        Jesus Maria Leizaola
·        Jose Ariztimuño “Aitzol”
·        Joseba Zubimendi
·        Jose Olaizola
·        Justo Mokoroa
·        Manuel Lekuona
·        Toribio Altzaga
·        Txomin Olano

Ezagutzen al dezu Pedro Latze-kua? Ez gizon altua, motza ta sendua; aren semea nazu onlako trapua aitak etxian nai ez ta bialitakua.

Iru errial baiño geiago sartutzen dira pezetan ori aspaldi sartua dago bai nere kazetan parranda einda buruko miñak gero urrengo goizetan gaur da pazkua, irugarrena ez naiz izandu mezetan.

Gainontzeko sailkatuek ez zuten saririk izan. Honako hauek ziren:

Jose Inazio Etxeberria "Merdillegi"

Joanes Harriet "Premundo"

Juan Jose Lujanbio "Saiburu"

Eusebio Eizmendi "Txapel"

Jose Mari Mutuberria (ez zen azaldu, gaixorik zegoelako)

Inazio Eizmendi "Basarri"

Joseba Zubimendi

     "Txirrita" eta "Saiburu"     

Jose Manuel Lujanbio "Txirrita" taberna-zuloetan ohikoa zen, nekazari bohemio bat eta,

bat-batean jarduten jenioa eta lehen txapelketan baztertua. Pello Errotarekin eta

Otañorekin lehian aritu zen, ia hirurogeita hamar urte herriz herri abesten eta dotorezia

arraroa eta perfekzio moral handia zituzten orri satirikoak argitaratzen zeramatzan. Mito

biziduna bihurtu zen, eta nahiz eta antolatzaileek nahi zuten ereduaren antitesia izan, ezin

zioten meritua ukatu. Zaharra, eginda, analfabetoa, taula gainean bikain aritu zen.

Txapelduna izan zen.

 

Jose Manuel Lujanbio Retegi

"Txirrita" (1860ko abuztuaren 14ko goizeko hiruretn jaio zen - Altza, Donostia, Gipuzkoa, 1936ko ekainaren 3an hil zen) bertsolaria izan zen. Bere ospeak Gipuzkoako mugak gainditu zituen, eta XX. mendearen lehenbiziko erdialdean Euskal Herri osoan famatu zen. Mingain zorrotz eta bizkorreko bertsolaritzat nabarmendu zen, eta haren ateraldi umoretsuak herriaren gogoan gorde dira. Gai sozialak lantzen diren bertsoetan garai hartako herri-klaseen pentsamolde eta sentimenen berri ematen da.

 

"Txirrita" Gipuzkoako Hernani udalerriko Ereñotzu auzoan dagoen Latze edo Latze-Zar baserrian jaio zen. Baserri hori Hernanitik Goizuetara bidean, Ereñotzu auzoko kaletik kilometro batera zegoen, Urumea ibaiaren eskuinaldean. Benta-txuri, Pago izarte eta Urdaburutik datorren eta Uxako-erreka deritzaion erreka baten ertzean. Baserria zegoen tokiaren parean Txirritaren busto bat jarrita dago.

 

Beste sei anaia-arrebak  izan zituen.

 

Latze baserrian hamahiru urte arte bizi izan zen.

  

Eskolarik gabea zen; inprentako hizkiak irakurtzeko gai bazen ere, ez zekien idazten, baina hainbat bertso argitaratu zituen, Joxe Manuel Eraus­kin Lujanbio ilobari diktatzen zizkion berak kantatutako sortak.

Bilbon, Hernanin eta Altzan hiru kalek bere izena daramate. Oreretan bada Txirrita-Maleo izeneko industrialde bat: Bere izena Txirrita eta Maleo baserrien artean egoteagatik datorkio.

Gure munduko bizimodua

guziyentzat da laburra,

griña gaiztuak tiratzen gaitu,

ortatik dator makurra;

leku askotan ikusi oi da

lapur guardiyan lapurra,

animaliya ere igual

katua eta zakurra:

berak asko nai ta ezin sufritu

bestek daraman apurra.

  

Ondoren, Espainiako Gerra Zibilak (1936-1937) bilakaerari bidea moztu zion eta hura berriz nabaritzeko XX. mendeko 60ko hamarkada arte itxaron behar izan zen.

Aipatutako gerratearen eta Euskal Herri kontinentalean eragina izan zuen II Mundu Gerraren ostean, bertsolarien kantuak itzali ziren, eremu publikoari eta antolatutako txapelketei dagokienez, behintzat. Baina pixkanaka-pixkanaka herriko esparantzetan Basarri eta Uztapide bezalako bertsolari gazteak agertzen hasi ziren, lehen txapelketetan nabarmendu zirenak, eta hauekin batera Lasarte, Xalbador, Mattin, Balentin Enbeita, Mitxelena, Narbarte... horrela, gerraosteko bertsolarien belaunaldi osatuz.