BERTSOLARITZA (I)

Zer da bertsolaritza?

Xabier Amurizak bi puntutan honela laburbiltzen du bertsolaritza:

Neurriz era  errimaz

kantatzea hitza

horra hor zer kirol mota

den bertsolaritza

                                                                                              Xabier Amuriza 

Era berean, Joxerra Gartzia, Andoni Egaña eta Jon Sarasuaren “Bat-bateko bertsolaritza” liburuan, kantatuz, errimatuz eta neurtuz burutzen den berbaldi bat bezala definitzen da.

Bertsogintza ahozko literaturaren genero bat denez, edozein literaturaren baliabideak  erabiltzen ditu: fonikoak (onomatopeiak, hitz-jokoak), sintaktikoak (ordena aldaketak, paralelismoak…), irudizkoak (metaforak, konparazioak…). Bada, ordea,  bertsolaritzaren sortze teknika bereziki karakterizatzen duen ezaugarri bat: atzekoz aurrerako teknika erabiltzen da bertso bat osatzerakoan, hau da, lehenik, ideia nagusia bilatzen edo pentsatzen da, eta gero, bukaera emango dion ideia nagusiaren arabera tolesten dira beste guztiak.

https://www.ekigunea.eus/lh/euskarriak/?gaia=euskara61

Metrikaren aldetik, bertsolaritza egituratzeko unitatea bertsoa da, ahapaldia edo estrofa esaten dena.

Ahapaldi edo bertso batek hiru arau nagusi bete behar ditu:

• Kantatu ahal izateko doinua behar du.
• Molde bakoitzaren arabera  silabak ondo neurtu behar dira.
• Puntu bakoitza errimatu egin behar da.

DOINUA

Bertsolaria, oraingoz ezagutzen ditugun munduko inprobisatzaile gehienak ez bezala, musika-tresnaren laguntzarik gabe aritzen da bertsotan. Juanito Dorronsorok, orain artean arlo honetan lan gehien egin duen ikertzaileak, 3.040 doinu ikertu eta sailkatu ditu.

Jatorriaren arabera, Bertso Doinuak hiru kategoriatan sailkatzen dira:

1.     Usadiozko doinu herrikoiak: gehiengo handia

2.     Neurriz papera datozen doinu berriak.

3.     Propio osatutako doinuak.

Musika-tresnen laguntzari gabe kantatzeko, bertsolariak ahots sendo eta belarri ona behar  duela izan pentsatzen da. 

NEURRIAK 

Hauxe da bertso teknikaren gauzarik zailenetakoa, ez baita nolanahi neurtu behar, oso zehatz baizik. Gaizki neurtzen baldin bada, ezingo da ondo kantatu. Beraz, neurria oso zehatza da. Silabak ez ditu bertsolariak hatzekin kontatzen, gauzak esaten eta kantatzen jakiteko doinuak markatzen dio ibilbidea.

• Oinak (errimatzen duten hitzak) bi lerrotik bi lerrora azaltzen dira.
• Oin batetik bestera dagoen tarteari puntua deritzo.

Bertsoa puntutan zatitzen da eta puntu bakoitzak, neurriaren arabera, silaba-kopuru jakin bat izango du. 

Zortziko handia: lau puntutako ahapaldia da, hots, zortzi lerro. Lerro bakoitietan 10 silaba ditu  eta 8 bikoitietan. Errima-hitza ere azken hauetan doa. 

- - - - - - - - - - 10

- - - - - - - -  8A

- - - - - - - - - - 10

- - - - - - - -  8A

- - - - - - - - - - 10

- - - - - - - -  8A

- - - - - - - - - - 10

- - - - - - - -  8A

Zortziko txikia: Zortziko handiak bezala, lau puntu ditu eta zortzi lerro, eta errima lerro bikoitietan doa. Neurri hau, gai egoera bizi eta umoretsuetarako gehiago erabiltzen da. 

- - - - - - - 7

- - - - - - 6A

- - - - - - - 7

- - - - - - 6A

- - - - - - - 7

- - - - - - 6A

- - - - - - - 7

- - - - - - 6A 

Hamarreko handia: Hamarreko handiak zortziko handiaren egitura bera du, baina puntu bat  erantsiko diogu. Beraz, bost puntu eta hamar lerro ditu. Ahapaldi hau, normalean, egokiagoa izango da berbaldi luzeagoak adierazteko, testuak berak leku gehiago baitu, zortziko handian baino. 

- - - - - - - - - - 10

- - - - - - - - 8A

- - - - - - - - - - 10

- - - - - - - - 8A

- - - - - - - - - - 10

- - - - - - - - 8A

- - - - - - - - - - 10

- - - - - - - - 8A

- - - - - - - - - - 10

- - - - - - - - 8A 

Hamarreko txikia: 7 eta  6  silabako bost puntu  eta hamar lerro dituen bertsoa da. Lerro bakoitietan 7  silaba ditu  eta lerro bikoitietan, 6 silaba.

- - - - - - - 7

- - - - - - 6A

- - - - - - - 7

- - - - - - 6A

- - - - - - - 7

- - - - - - 6A

- - - - - - - 7

- - - - - - 6A 

- - - - - - - 7

- - - - - - 6A 

Bestelako zenbait egitura: Kopla handia (lau lerro  eta bi puntu  eta 10 / 8 silabako erritmoa) eta kopla txikia (lau lerro  eta bi puntu  eta 7 / 6 silabako erritmoa). 

Bertsolariek  asmatutakoak: Zazpi puntukoa, Itsaso hori dago zatarra eta bederatzi puntukoa.

 

ERRIMA 

Puntua zer den ere argitu behar da : oin batetik bestera doan zatia da puntua. Beste era batera esanda, oin bakoitzak puntu bat adierazten du. Gehienetan, bi lerrotik bi lerrora joaten da puntua, baina, doinu berezietan lerrotik lerrora ere osa daiteke

Askorentzat erriza osatzen du bertsoaren alderdi teknikoe ardatza. Errimatuz ari bagara (nahiz eta errima oso aberatsa ez izan), bertsotan  ari gara. 

Errima beti da  sail berekoa, baina errima pobre eta  aberatsak bereizten dira. 

Adibidez: 

- Burua eta ordua hitzek errima pobrea osatzen dute

- Elizan eta gerizan  hitzek errima  aberatsa.

Baina errima eta neurria bertsolarientzat arau edo muga diren arren, laguntza-bide ere izan  daitezke. Bertso batean  errima talde berekoa da eta beti kontsonantea. Bertsolarientzat zailtasunik handiena errima-hitz multzo egokia bilatzean datza. Bertso berean oin bera errepikatzea txartzat ematen da, eta poto egitea esaten zaio. Potoa da, epai-mahaiak eta publikoak, gehien "zigortzen" duten akatsa. 

Neurriak  ez du barkatzen, baina bertsolaria ohituta dago 10, 8, 7, 6, 5 silabatan pentsatzen.

Kontsonante hoskideak

Errima hoskidetasunean oinarritzen da. Errima,  txarra, ona, oso ona… izan daiteke erabiltzen diren hitzen arabera. Horretarako, honako errima-arauok erabiltzen dira:

Kontsonate hoskideak: aurreko bokala berdintzen da

B-D-G-R         gara-bolada
                          dira-segida
                          zuri-dirudi
                          neri-bedi
                          ….

P-T-K               aparta-marka
                          erreka-erreta
                          beti-baleki
                          ….

L                       epela-sabela
                          ….

IL                      bila-mutila
                           ….

M-N                  zama-lana
                          gizona-broma
                           ….

IN                     mina-fina
                          baino-laino
                          ….

S-Z-X               babesa-meza-kexa
                          ikusi-jauzi-kutixi
                          ….

TS-TZ-TX        mahatsa– latza– martxa
                          hitsa– hitza– txitxa
                          ….

RR                    sagarra- belarra
                          jarri-ekarri
                          harro-katxarro
                          ….

Diptongoak: besterik gabe errima ona egiten dute

gai-jai
sasoi-otoi
gau-nau
neu-heu

L-N-R-S-Z-TS-TZ kontsonantez bukatzen diren hitzek aurreko bokalaren berdintasuna aski dute:

mutil-hurbil
hemen-omen
behar-elkar
ihes-babes
…

Hitza A-AK mugatzaileaz edo deklinabide atzizkiaz bukatzen denean (-N,-RA,-TIK…) hitzaren aurreko silabak ere errimatu behar du:

mendiak-handiak
ondotik-gogotik

A bokalaz bukatzen diren hitzetan azken aurreko silabako bokala ere berdina bada, errima hobea da:

dena-pena
argala-formala
….

A – E – I – O – U bokalez bukatzean, azken aurreko silabako bokala berdina izatea hobesten da:

erne–eme
ondo-egongo
bukatu-ukatu

Ahozko literatura ez tradizionalaren barruan kokatzen da bertsolaritza. Bi adar izan ditu: bat-bateko jardunaldia eta bertso jarriak.

Eredu klasikoetan idatziko bertsoak dira bertsolariarentzat bat-bateko bertsoetan jarraitu beharreko bidea.

Berdin berdin esaten  zaio, berez, bertsolaria hala jendaurrean bat-batean kantatzen  dituen bertsoen egileari nola bertsopaperen egileari.

Pernando Amezketarra, Etxahun, Bilintx, Xenpelar eta Txirritaren  bat-bateko bertsoak anekdota hutsa dira.  Aipatutako bertsolarien ia bertso guztiak (gutxixeago Txirritaren kasuan) bertso idatziak dira,  ez bat-batean boteak, eta, hala  ere, lehen mailako bertsolaritzak dauzka herriak bertsolari horiek guztiak.

ZELAKO GABONAK! (Karrantzako Kontxa Eskolako LH6)

"Bertsolaritza" irakasle dugun Jon Martinezekin  aurtengo gabon berezietarako azkenengo  klase-egunean prestaturiko bertsoa dakartzuet.

 Maskarila jarrita

goaz buruz buru

bi metro distantzia

mantendu behar  dugu.

Opariak ekartzen

euskaraz  egiten 

maskara ekarri du 

Olentzero  aurten.

Riau, riau, riau

rakataplau

Zelako Gabonak!

Karrantzako eskolan

denoi zorionak.

Riau, riau, riau

rakataplau

Zelako Gabonak!

Karrantzako eskolan

denoi zorionak.

Ezin  dugu eduki

guk hainbat  zorion

aitite-amonekin

ezin gara  egon.

Pandemia berriro

joan zaigu gora

urte txarra izan da

baina hobetuko da.

Riau, riau, riau

rakataplau

Zelako Gabonak!

Karrantzako eskolan

denoi zorionak.

Riau, riau, riau

rakataplau

Zelako Gabonak!

Karrantzako eskolan

denoi zorionak.

Eskerrik asko Lorea eta  Arrate  andereñoei bideoa grabatzeko izandako laguntzagatik.

Tomás aprende a leer

Tomás sabía construir una valla de troncos y sabía hacer una tortilla, pero no sabía leer. Tomás sabía hacer una mesa de un árbol y sabía hacer un dulce de jarabe de su savia, pero no sabía leer. Tomás sabía cómo cuidar los tomates, los pepinos y las mazorcas de maíz para que crecieran hermosas, pero no sabía leer. Tomás conocía las huellas de los animales  las señales de las  estaciones, pero no conocía las letras  y las palabras.

Quiero aprender a leer —le dijo a  su hermano José.

—Eres un hombre mayor, Tomás —le respondió José—. Tienes hijos y nietos y sabes hacer casi de todo.

—Pero no sé leer —insistió Tomás.

—Bueno —dijo José—. Pues aprende.

—Quiero aprender a leer —le dijo a Julia, su mujer.

—Eres maravilloso tal como eres —contestó Julia mientras le acariciaba la barba.

—Pero se puede ser aún mejor —replicó él.

—Pues aprende —le dijo su mujer, sonriéndole por encima de su labor de punto—. Así podrás leerme a  mí.

—Quiero aprender a leer —le dijo Tomás  a su  viejo perro pastor.

El perro lo miró, y luego se echó en la alfombra, a los pies  de Tomás. Tomás pensaba: "¿Cómo puedo aprender a leer? Mi hermano no puede enseñarme. Mi mujer no puede enseñarme. Este viejo perro no puede enseñarme. ¿Cómo aprenderé?

Tomás estuvo pensándolo un buen rato y al final sonrió.

A la mañana siguiente, Tomás se levantó al salir el sol e hizo el trabajo de la granja. Luego se lavó la cara y las manos, se peinó el pelo y la barba, y se puso su camisa preferida. Desayunó unas tostadas y se preparó un bocadillo para llevárselo. Después se despidió de Julia con un beso y  salió de casa. 

Encontró a un grupo de niños y niñas que también iban por el camino sombreado por los árboles. Cuando los niños entraron en la escuela, Tomás también entró. La señora García sonrió al verlo.

Quiero aprender a leer —le dijo.

Ella le indicó un asiento libre y Tomás se sentó.

—Niños y niñas —dijo la maestra—, hoy tenemos un nuevo  alumno.

Tomás empezó por aprender las letras y los  sonidos. Algunos niños le ayudaron. En el recreo, se sentó debajo de un árbol y enseñó a unos niños y niñas a imitar el canto del carbonero y el graznido de la oca, y les contó historias.

Pronto Tomás fue aprendiendo palabras. Todos los días  copiaba los ejercicios en su  cuaderno con esmero. A Tomás le gustaba mucho que la maestra o los niños mayores leyeran en voz alta  en la  clase. A veces,  dibujaba mientras  escuchaba.

Tomás  estaba  aprendiendo, pero también estaba  enseñando. Enseñó a los niños a  hacer tallas de madera  con la  navaja.

Y a la maestra le  enseñó a hacer la mermelada de manzana y  a silbar con los  dientes. 

Al  cabo  de un  tiempo, Tomás ya iba  juntando palabras y escribiendo sus propias historias. Escribió sobre cómo se salvó una pequeña  ardilla. Escribió sobre el  baño  en el  río. Escribió sobre el día en  que  conoció a su mujer. Julia miraba  cómo Tomás hacía sus ejercicios en la mesa después de  cenar.

—¿Cuándo vas  a leerme algo? —le preguntó.

—Cuando llegue  el momento —le contestó.

Un día, Tomás se llevó a casa un libro de poemas de la  escuela. Los poemas trataban de árboles y nubes y ríos y ciervos ligeros. Tomás lo escondió debajo de su almohada. Aquella noche, cuando Julia y él se  fueron a la cama, sacó el libro.

—Escucha —le dijo.

Leyó un poema sobre suaves pétalos y dulce perfume de rosas. Leyó un poema sobre olas que  rompían en la orilla  de la mar. Leyó un poema de amor. Julia miró a su marido a los ojos.

—¡Oh, Tomás! —dijo—. Quiero aprender a leer.

—Mañana, después del desayuno, cariño —le respondió sonriendo. Y apagó la luz.

Esta historia trata de un señor llamado Tomás que quiere aprender a leer, a pesar de ser alguien que sabe hacer muchas cosas, el deseo de aprender a leer le va generando enseñanzas inigualables, es una historia realmente conmovedora y nos enseña a que, pese a la edad, las circunstancias y demás obstáculos, si queremos y lo deseamos con el corazón, podemos ser cada día mejores personas y ciudadanos.

Romeo eta Julieta

William Shakespeare (1564 - 1616) ingeles antzerkigile, olerkari  eta aktorea izan zen. Europako literaturaren ikur handienetakoa, ingelesezko noiz izandako idazlerik onena eta historiako dramagile handiena da, aditu askoren arabera. Egile oparoa izan zen antzerkigntzan, narratiban eta poesian. Bere antzezlanak hizkuntza nagusietara itzuliak izan dira, eta beste edozein antzerkigileren baino maizago antzezten dira. Gainera, aztertzen eta berrinterpretatzen jarraitzen dute.

Merkatari aberats baten semea zen eta jaioterrian (Stratford-upon-Avon) egin zituen ikasketak. 1582an Anne Hathaway, bera baino zortzi urte zaharragoa zen emakumearekin ezkondu zen eta hiru seme-alaba izan zituen. Emaztearekiko harremanak txarrera egin zuten eta ondoko urteetan, 1584tik aurrera, Londresa joan zen eta aktore eta antzerkigile gisa lan egin zuen. Lord Chamberlain-en antzerki konpainian lan egin zuen eta 1588an hasi zen haren ospea zabaltzen. 1613. urtea arte Londresen bizi izan zen eta handik aurrera sorterrira erretiratu zen, 49 urte zituelarik. Handik hiru urtera hil zen. Shakespeareren bizitza pribatuaren erregistro gutxik irauten dute, eta horrek bere itxura fisikoa, sexualitatea, erlijio sinesmenak eta hari egotzitako lanak beste batzuek idatzi ote zituzten ala ez bezalako gaiei buruzko espekulazio handiak bultzatu ditu. 

Shakespearek 1589 eta 1613 artean ekoiztu zituen bere lan ezagun gehienak. Hasierako antzezlanak komediak eta historiak izan ziren batez ere, eta genero horietan ekoiztutako lan onenetakoak dira. 1608. urtera arte, batez ere tragediak idatzi zituen, horien artean Hamlet (1601), Romeo eta Julieta (1597), Otelo (1603), Lear erregea (1603) eta Macbeth (1606), guztiak ingeles hizkuntzako lan onenen artean daudenak. Bere bizitzako azken fasean tragikomediak idatzi zituen, erromantizismo izenez ere ezagunak direnak, horien artean ospetsuenak honakoak izanik, Uda  gau bateko ametsa (1595-96), Veneziako merkataria (1596-97), Romeo eta Julieta (1597), eta Windsordeko emazte alaiak (1601). Azken aldera, beste antzerkigile batzuekin ere kolaboratu zuen.

 "Shakespeare ez da garai batekoa, baizik eta garai guztietakoa" Ben Jonson

Zorroztasun handia erakutsi zuen pertsonaien ezaugarriak aurkeztean eta maisutasun handiz erabili zuen ingeles hizkuntza, ordu arte ezagutzen ez zitzaion aberastasunaz. 

Gaur, Shakespeareren Romeo eta Julietaren amodiozko istorioa irakurriko dugu. Beren familiak elkarren etsai diren arren, Romeok eta Julietak ezin saihestuzko pasio batez maite dute batak bestea, eta ahal duten guztia egingo dute elkarrekin  egoteko. Baina halabeharrak eta beren  familien arteko ezinikusiak amodio istorioa eragotziko dute.

Aspaldi-aspaldian, Italiako Verona hirian, bi familia aberats eta boteretsu bizi ziren: Capuletotarrak eta Montescotarrak.

Hainbeste urtetan etsai izanda, haserrearen arrazoiak erabat ahaztuta zeuzkaten. Baina kontua da hil edo biziko aurkariak zirela, eta armez konpontzen zituztela beren borrokak, baita txikienak ere.

Romeo Montesco eta Julieta Capuleto, familietako kide gazteenak, nerabeak ziren artean. Eta haiexek ditugu istorio triste honetako protagonistak.

Romeo Montesco gaztea Rosalina izeneko neska batekin zegoen maiteminduta, Capuletotarren senide txikia bera. Ezinezko amodioa zen, neskak moja joateko asmoa zuen eta Romeok adiskide minei baino ez zien bere sekretua kontatu, eta Lorentzo fraideari, aitortza egin ohi zion elizgizonari.

Julieta, berriz, hamalau urteko neskatxa zen, artean amodioan pentsatzen ez zuena. Hala eta guztiz ere, Paris izeneko gazte aberatsak bere interesa agertua zuen, eta neskarekin ezkontzeko gogoa erakutsi zien Capuleto jaun-andereei.

Halako gau batez, Capuletotarrek jai bat antolatu zuten jauregian. Mundu guztia zegoen gonbidaturik. Mundu guztia, Montescotarrak izan ezik.

Hala ere, Romeoren lagunek jaira ezkutuan sartzea erabaki zuten. Ez  zuten Veronako neska eder guztiekin dantzan egiteko aukera galdu nahi... Romeok, zuhur, ez zuen joan nahi, baina lagunak ekin eta  ekin:

—Tira, motel! Ez al duzu Rosalina ikusteko gogorik?

Hainbeste tematu ziren, azkenean Romeok baietz esan zuen. Gazteak ezin zuen susmatu ere egin, baina erabaki soil hark bere zoria markatuko zuen.

Musika airean eta gonbidatuak dantzan ari zirela, halabeharrez, Romeoren begiak Julietaren begiekin gurutzatu ziren. Gurutzatu, baita ondo korapilatu ere! Lehen begi-kolpean maitemindu ziren!

Gazte biek bakarrean egotea lortu zuten, elkarri sekretuak kontatzeko. Baina horra zoritxarreko ustekabea: Capuleto eta Montesco abizena zuten, eta, beraz, etsaiak ziren, familia herentziagatik.

—Zein zoriontsu izan gintezkeen ez bagina Montesco eta Capuletotarrak! —hasperen egin zuen Romeok.

—Gure amodioa ezinezkoa da! —hasperen egin zuen Julietak.

Romeo Lorentzo fraidearekin hitz egitera joan zen. Kosta ahala kosta, maiteminduta zegoela aitortu behar zion, eta bere amodio haren zoriona eta  zoritxarra.

Fraideari ez  zitzaion oso egokia iruditu hura guztia.

—Eta Rosalina, zer? —galdetu zion—. Jada ez zara harekin gogoratzen?

Romeok egia erantzun zion:

—Ez! Julieta baino ez dut bihotzean eta buruan! Harekin ezkondu nahi dut, aita fraidea!

Lorentzo fraideak tarte luzean hausnartu zuen. Baina, Romeo bere maitasunaz hain ziur ikusirik, laguntzea erabaki zuen.

Lorentzok pentsatu zuen: agian Romeo eta Julietaren maitasunak goxatu egin dezake bi familien arteko harreman gaiztoa. Hala, ezkutuka, bi gazteen ezkontza prestatu zuen.

Handik ordu batzuetara, Romeo eta Julieta fraidearen aurrean bildu ziren. Orduan, bakarrean eta isilpean, Lorentzok ezkondu egin zituen. Eta nor bere etxera joatea erabaki zuten.

—Gaur gauean, elkar ikusiko dugu. Ezta, Julieta? —galdetu zuen, irrika biziz, Romeok.

—Jakina, ene maitea! —promes egin zion Julietak.

Arratsalde hartan bertan, istilua gertatu zen kalean Capuletoen eta Montescoen aldekoen artean. Nahaspila hartan, Julietaren lehengusu batek Romeoren adiskiderik minena hil zuen.

—Mendekua! —oihu egin zuen Romeo gazteak.

Eta, haserre bizian, jendetzaren artean hiltzailea bilatu, eta hil egin zuen.

Veronako Printzeak, hiriko agintari gorenak, hilketaren lekuan azaldurik, zigorra ezarri zion Romeori:

—Veronatik kanporatuta zaude! Bihar bertan, eguna argitzean, hiritik alde  egin, eta Mantuara joan beharko duzu!

Romeori gau bakar bat baino ez zitzaion geratzen Veronan. Eta gau hura Julietaren ondoan eman nahi zuen.

Ezkutuan, maitemindu biak Julietaren gelan elkartu ziren. Negar zotinka askatu zuten beren zoritxarra: elkarrengandik banandu beharra! Baina bata besteari musuka eta laztanka ere aritu ziren, eta zekizkiten eta ez  zekizkiten amodiozko hitz guztiak esan zizkioten batak besteari.

Eguna argitzean, txoriak kantari hasi zirenean, Romeok eta  Julietak agur esan zioten elkarri. Hala ere, biek ala biek ere banaketa laburra izango zela espero zuten.

Biharamunean, Julietaren gurasoek esan zioten:

—Ezkontzeko adinean zaudela uste dugu, alaba, eta Paris senar ona izango da zuretzat.

Negar batean, Julieta Lorentzo fraidearengana joan zen, eta esan zion:

—Ez dut Parisekin ezkondu nahi! Romeo beste inor ez dut maite, hura bakarrik maitatuko dut! Nahiago dut hil, hura gabe bizi baino.

Hunkiturik, fraideak edabe bat eman, eta azaldu zion:

—Hau edaten baduzu, zenbat ordutan hilda bezala geratuko zara. Guztiek hilda zaudela pentsatuko dute. Orduan nik abisu emango diot Romeori, zure bila itzul dadin.

Edabea hartu, eta neska zerraldo erori zen lurrera, hilda bezala.

Negar malkoak eta  aieneak izan ziren Capuletotarren jauregian.

Zoritzarraren albisteak hegan egin zuen Veronan eta harago, eta Romeoren belarrietara iritsi zen, Lorentzok egia azaltzeko aukera izan baino lehen.

—Julieta hil bada, nire bizitzak ez dauka zentzurik! —oihu egin zuen naiteminduak.

Pozoi hilgarri bat erosi, eta Romeo Veronara itzuli zen. Minak eroturik, Paris alderik alde zauritu zuen bere ezpataz. Gero, Julietaren gorpua zetzan kaperara joan zen lasterka.

Bihotza penaz erdibituta, Romeok aldean zeraman pozoia edan zuen. 

Edabearen eragina igaro zenean, Julietak begiak ireki, eta Romeo hilik ikusi zuen bere ondoan.

—Ene maitea!

Romeoren taupadarik ez zeukala ohartu zen. Bere onetik aterata, Romeok gerrian zeraman sastakaia hartu , eta, bularra sastakatzearekin batera, oihu egin zuen:

—Bizitzan eta heriotzan, biok elkarrekin!

Verona osoa hunkitu zen gazte maiteminduen triskantza tristearekin. Capuletotarrek eta Montescotarrek, hain pertsona maiteak galdu ondoren, ondo ulertu zuten tragedia hura beren gorrotoak eragindakoa zela.

Saminak bildurik, familia biek bakezkoak egin zituzten betiko.

Testua erein argitaletxeak eginda.

Frases famosas de ROMEO ETA JULIETA

Es casi ley que los amores eternos son los más breves.

Si tengo que guardarme un objeto tuyo para recordarte, significa que te voy a olvidar.

Es al separarse cuando se siente y se comprende la  fuerza  con que  se  ama.

Aquel que se mofa  de las desgracias ajenas, es porque nunca las ha  sufrido en sus carnes.

Creía conocer el amor hasta que tu belleza sedujo a mis ojos.

Hay para mí más peligro en tus ojos que en afrontar veinte espadas desnudas.

Antes de tocar tus labios quiero tocar tu corazón y antes de conquistar tu cuerpo quiero conquistar tu amor.

Los santos no se mueven  cuando acceden a las  súplicas.

Tus labios son más peligrosos que treinta soldados desafiándome. Un solo beso me dará el coraje para enfrentarme a todos con temeridad. ¿Me lo concedes?

Cuenta la leyenda que la droga de Romeo era la  sonrisa de Julieta.