Karrantzako zuhaitzak ikasten - Haritza (1)

Izen zientifikoa (latinez): Quercus robur

Euskaraz: Haritza (haritz kanduduna)

Gazteleraz: Roble (roble pedunculado. Baita carballo, Galician; carbayu, Asturiasen; eta cajiga, Cantabria aldean)

Ingelesez: Oak

Familia: fagazeoak (ametzak, quercus pyrenaica; haritz amerikarra, quercus rubra; haritz kandugabea, quercus petrea........)

* "robur" latinetik dator, eta gogorra edo zaila esan nahi du, hori baita haritz honen zuraren ezaugarri nagusia.

"Oinarri sendoa haitza

basoan zutik zuhaitza,

gizakiontzat babes lekua

gure betiko haritza".

  Pando ondoko haritz zaharra   

   BEREIZKUNTZA ETA EZAUGARRIAK:   

*  45 m-ko altuerara iritsi daiteke.

*  Hostogalkorra (hosto erorkorra). Udazkenean hostoak erortzen zaizkio.

*  Bere enborra beti izaten da lodia eta askotan okerra.

*  Adaburua ireki eta obala.

*  Sustrai sakonak ditu.

*  Hosto lobulatuak ditu. Txandaka kokaturik daude. 5-15 cmko luzeraz.

*  Fruituak, ezkurrak (irail-urrian heltzen dira). Ezkurra. 2-3 cm-tako forma borobildua. Orlegia lehendabizi eta heldutasunarekin gaztaina, marra ilunekin. Ezkurrak onak dira txerriak bazkatzeko. Animalia askok oso estimatuak dituzte eta basurdeen, urtxintxen, arratoien eta animalia belarjale askoren eta marraskarien oinarrizko janaria dira. Ardiek ere neguan belarra jan beharrean, ezkurrak jaten dituzte. 

*  Bizi iraupen handiko espeziea da, 600 urtez bizi daiteke, batzuetan 1.000 urte baino gehiagora heltzen delarik, Gernikako arbola zaharra bezala.

     Haritz hostoak El Mato-n     

   ERABILERA:   

*  Kalitate oneko egurra dute haritzek. Hori dela eta, zurgindegi batean  oso estimatua izaten da egur hau.

* Itsasontzien eraikuntzan, trenbidetrabesak eta etxeen eta baserrietan habeak egteko erabilia izan da. Haritzak sarritan altzariak eta lur zolak egiteko erabiltzen den zur gogorra dute.

*  Haritzaren egurrak oso ondo jasaten du ura eta askotan txalupak egiteko erabiltzen dira. Gaurregungo "Las Bardenas" lehen harizti handia zela esaten da. "La Armada Invencible"rako erabili ziren itsasontziak egiteko moztu ziren eta ez zuten berriro landatu.

*  Bere egurra erregai ona da, burdinoletan erabilia.

   HABITATA eta HEDAPENA:   

*  Zuhaitz hauen basoak hariztiak dira

*  Europako da jatorriz, eta, garai batean baso handiak baziren ere, desagertuz joan dira.

* Baso mistoetan. Lautadetan eta mendi baxuetan. Ibai handien depresio ingurutan ugari ugari. Baita ureztatzeko erreztasuna dagoen lekuetan ere.

* Karrantzan haritz anitz daude. Toki guztietan nagusitzen diren zuhaitz mota bat da. Karrantza Haranan harizti anitz daude toki aproposa delako.

* Giroa zenbat eta hezeagoa izan, orduan zuhaitz haundiagoak (haritz haundiagoak preziatuagoak dira) izaten dira. Zeren eta zuhaitz altuagoak gero eta hosto haundiaagoak izateko aukera dute eztasuna dagoen lekuetan ere.

     Aingeruk ezkur mordoa erakusten digu El Suceson     

   ERAGINA GIZARTEAN:   

*  Haritza sendotasun eta iraunkortasunaren ikurra da.

* Haritza Erresuma Batua, Alemania eta Ameriketako Estatu batuen herri zuhaitza da, baita Euskal herriaren ikur garrantzitsua; Gernikako juntetxean dagoen haritza Euskal Herriko zuhaitzik ezagunena dela. Haritza euskaldunontzat zuhaitz esanguratsuenetakoa izan da, benetako sinboloa.

*  Gotzon Garateren atsotitza famatua: "Haritz handia, gerizpe handia".

      Karrantza aldean ateratako haritz argazkiak     

     IPUINA:     

Behin batean, baserritar bat joan zen artotza ikusten ere haritz handi baten azpian jesarri zen. Artasorora adi zegoela, kalabaza handi bat ikusi zuen arto artetik landara irtenda. Pentsakor zegoen eta badio berekautan:

-- "Nola liteke hau? Arto artean kalabaza-hazi txiki bat erein nuen eta aitu zelako kalabazatzarra atera zaidan. Haritz handi honek ordea, nola dituen baino ez da hain ezkur txikiak?"

Munduan gaizki eginda zegoela pentsatzen zegoela, klassk! Gerizpe eta babes handia ematen zion haritzaren ezkur bat erori eta buru-buruan jo zuen baserritar filisofoa. 

-- "Ene!" - pentsatu zuen oraingoan. 

-- "Ez, mundua ez dago txarto eginik. Hara, ezkurra egon den  tokian kalabaza handi hori  egon izan balitz, nireak egin zuen!"

      Internetetik  hartutako irudiak